ارزیابی سطح پایداری مناطق شهری اراک از منظر ساکنین. | ||
| فصلنامه علمی توسعه پایدار محیط جغرافیایی | ||
| مقاله 1، دوره 5، شماره 8، شهریور 1402، صفحه 1-17 اصل مقاله (1.3 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.48308/sdge.2023.103830 | ||
| نویسندگان | ||
| صدیقه لطفی* ؛ لیلا محمدی کاظم آبادی؛ محمد سلیمانی | ||
| گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران | ||
| چکیده | ||
| پیشینه و هدف: امروزه افزایش روزافزون جمعیت شهری و مهاجرت باعث ایجاد چالش های جدیدی در ساختار و عملکرد شهرها در مسائل زیست محیطی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی شده است. پایداری شهری مفهومی است که به دنبال طرح توسعه پایدار به عنوان پارادایم جدیدی در جهان پدیدار شد و رویکردی است که منجر به عدالت اجتماعی می شود. لازم است بستر مناسبی برای ارزیابی و سنجش پایداری زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در فرآیند برنامه ریزی و توسعه شهری فراهم شود. کلانشهر اراک یکی از آلوده ترین شهرهای کشور است. هدف از پژوهش حاضر سنجش پایداری پهنه‌های شهر اراک از دیدگاه شهروندان به منظور نشان دادن کیفیت مناطق مختلف شهر است. مواد و روش ها: شهر اراک مرکز استان مرکزی دارای 5 منطقه شهری است، جمعیت آن در سال 1395 بالغ بر 520994 نفر می باشد و از نظر ژئومورفولوژی و زمین شناسی شهر اراک در دره ای واقع شده است که از سه طرف توسط کوه ها و کویر میقان محصور شده است. با ایجاد چندین کارخانه صنعتی مانند ماشین سازی و صنایع فلزی در دهه 1940 شهر از نظر زیست محیطی آلوده شد. داده ها و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از مطالعه ثانویه و میدانی با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شد. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش، 4 شاخص اصلی و 13 زیرشاخص مربوط به پایداری در شهر اراک از منابع معتبر در این زمینه تعریف و در قالب یک پرسشنامه 5 گزینه ای در قالب مقیاس لیکرت از بسیار زیاد تا بسیار پایین تنظیم شد. جامعه آماری پژوهش را کلیه شهروندان شهر اراک که بالای 20 سال سن دارند و همچنین دارای سابقه اقامت بیش از 5 سال در شهر اراک (به دلیل درک ابعاد تحقیق) می باشند، تشکیل می دهد، که 384 نفر می باشد. برای توزیع پرسشنامه ها از نمونه گیری طبقه ای بر اساس مناطق شهری استفاده شد. به منظور سنجش روایی پرسشنامه، نظرات 10 نفر از متخصصان در مورد نسخه اولیه آن اظهار نظر کردند. همچنین برای سنجش پایایی پرسشنامه از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد و ضریب پایایی بالای 70/0 درصد به دست آمد که پایایی را تایید کرد. در نهایت اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از GIS و SPSS26 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای اندازه گیری شاخص های متغیر از آزمون t تک نمونه ای و آزمون واریانس (ANOVA) و برای رتبه بندی شاخص ها و مناطق شهری از آزمون فریدمن استفاده شد. در نهایت از GIS برای نمایش نتایج تحلیل ها در قالب نقشه با توجه به ابعاد مختلف اجتماعی-اقتصادی و محیطی استفاده شد. یافته ها و بحث: نتایج تحقیق نشان داد که میانگین پایداری اقتصادی بیش از 3 است و هر دو حد بالا و پایین مثبت هستند. بنابراین می توان گفت که وضعیت پایداری اقتصادی در مناطق 5 گانه شهر اراک از متوسط به بالا ارزیابی می شود. همچنین میانگین متغیرهای پایداری محیطی و کالبدی - زیرساختی و پایداری فرهنگی - اجتماعی کمتر از 3 و حد پایین و بالایی آنها نیز منفی است. بنابراین با توجه به سطح معنی داری کمتر از 05/0 می توان نتیجه گرفت که میانگین به دست آمده کمتر از مقدار آزمون (3) و وضعیت متغیرهای پایداری اکولوژیکی - زیست محیطی، پایداری کالبدی - زیرساختی و پایداری اجتماعی - فرهنگی است. در 5 منطقه شهر اراک کمتر از حد متوسط و نامناسب ارزیابی می‌شود. یافته‌های آزمون فریدمن نشان داد که بیشترین میانگین امتیاز (14/3) به پایداری اقتصادی و کمترین میانگین امتیاز (05/2) به پایداری کالبدی - زیرساختی اختصاص دارد. نتیجه گیری: بررسی پیشینه نظری و پژوهشی نشان داد که پایداری در ارتباط با شاخص های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی، ارزش‌گذاری می‌شود. توجه به مسائل پایداری به عنوان یکی از مهم ترین عوامل و محرک های پیشبرد توسعه شهری در سال های اخیر مورد توجه محققان شهرسازی و برنامه ریزان شهری قرار گرفته است. سیاست‌های سازگار با محیط زیست می‌تواند پایداری را تقویت کند. پژوهش حاضر نشان داد که پایداری مناطق شهری ارک با توجه به ابعاد مختلف مشهود است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که توصیه های زیر می تواند وضعیت را بهبود بخشد: تقویت صنایع بومی و محلی سازگار با محیط زیست. افزایش فضای سبز و توجه به حریم کارخانه ها می تواند سطح آلاینده ها را کاهش دهد. تعطیلی صنایع آلاینده یا حداقل اصلاح و بهبود آنها. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اراک؛ اقتصاد؛ پایداری شهری؛ صنعت؛ محیط زیست | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Evaluating the Level of Sustainability of Arak Urban Areas from the Perspective of Citizens | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Sedigheh Lotfi؛ Layla Mohammedi Kazem Abadi؛ Mohammad Soleymani | ||
| Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities and Social Sciencec, University of Mazandaran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Background and purpose Today, the increasing level of urban population and migration has caused new challenges in the structure and performance of cities in environmental, socio-cultural, and economic issues. Urban sustainability is a concept that emerged as a new paradigm in the world following the sustainable development plan, and it is an approach that leads to social justice. It is necessary to provide a suitable basis for evaluating and measuring environmental, economic, and socio-cultural sustainability in urban planning and development. Arak metropolis is one of the most polluted cities in the country. The purpose of the present study is to measure the sustainability of Arak city zones from the citizens' point of view to show the quality of different city zones. Materials and Methods The city of Arak, the capital of Markazi Province, has 5 municipal zones and a population of 520,994 in 2016. Regarding geomorphology and geology, Arak is located in a valley surrounded by mountains on three sides and the Miqan desert. With the establishment of several industrial plants, such as machine building and metal industries, in the 1940s, the city became polluted environmentally. The required data and information were collected by secondary and field study using a questionnaire; in order to achieve the objectives of the research, 4 main indicators and 13 sub-indices related to sustainability in Arak were defined from reliable sources in this field and adjusted in the form of a 5-option questionnaire in the form of a Likert scale from very high to very low. The statistical population of the research consists of all the citizens of Arak city who are over 20 years old and have a history of living in Arak city for over 5 years (due to the understanding of the dimensions of the research), which is 384 as sample size. Stratified sampling based on urban neighborhoods were exerted to distribute the questionnaires. In order to measure the validity of the research questionnaire, the opinions of 10 experts commented on the primary version. Also, in order to measure the reliability of the questionnaire, Cronbach's alpha test was exerted, and the reliability coefficient was obtained above 0.70 percent, which confirmed the reliability. Finally, the collected information was analyzed using GIS and SPSS26. To measure indicators for variable, a one-sample t-test and variance test (ANOVA) was used, and Friedman's test was applied to rank indicators and the urban zones. Finally, GIS was applied to display the analysis results in maps regarding the different socio-economic and environmental dimensions. Findings and discussion The research results showed that the average economic sustainability is more than 3, and the upper and lower limits are positive. So, the status of economic sustainability in the 5 zones of Arak is evaluated from medium to high. Also, the average of the variables of environmental and physical-infrastructural sustainability and socio-cultural sustainability is less than 3, and their lower and upper limits are also negative; Therefore, according to the significance level is less than 0.05, it can be concluded that the average obtained is lower than the value of the test (3) and the status of variables of ecological-environmental sustainability, physical-infrastructural sustainability and socio-cultural sustainability in the 5 zones of Arak are evaluated as less than average and inappropriate. The finding from the Friedman test revealed that the highest average rating (3.14) is assigned to economic and the lowest average rating (2.05) to physical-infrastructural sustainability. Conclusion The theoretical and research background review showed that sustainability is valued concerning economic, social and environmental indicators. Paying attention to sustainability issues as one of the most important factors and drivers for promoting urban development has been the focus of urban planning researchers and city planners in recent years. Environment-friendly policies could strengthen sustainability. The present research showed that the sustainability of the different urban zones of Ark is evident regarding the different dimensions. So, it can be concluded that the following recommendations could improve the situation as strengthening local and indigenous industries compatible with the environment, increasing green space, concerning the limits of factories can reduce pollutants, and closing polluting industries or at least modifying and improving them. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Arak, Economic sustainability, Urban sustainability, Industry, Environment | ||
| مراجع | ||
|
منابع آقاجانی، ح. و تقوایی، م.، 2358 . تحلیل فضایی شاخصهای شهر پایدار در کلانشهر مشهد، فصلنامه جغرافیایی مناطق خشک، .35-23 ،)35(24 19679-https://elmnet.ir/article/2167078 / برزگر، ص.، بخشی، ا. و حیدری، م.، 2358 . تبیین پایداری اجتماعی- اقتصادی درشهرهای کوچک با رویکرد توسعه پایدار )نمونه: شهرهای کوچک شمال ایران(، فصلنامه مجلس و .9-38 ،)55( راهبرد، 25 https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=472742 بزی، خ.ر.، موسی زاده، ح. و حسین نژاد، م.، 2355 . پایداری اقتصادی و اجتماعی محلههای شهری با استفاده از تکنیک تصمیم گیری چند معیاره AHP .249-220 ،)5( موردشناسی: محلههای منطقه یک شهر گرگان، جغرافیا و آمایش شهری، 29 http://ensani.ir/fa/article/377571 بیدهندی، ص.، قلی پور، ی. و فیضی، س.، 2355 . تحلیل عوامل موثر بر پایداری شهری )مطالعه موردی: شهر اردبیل(، مطالعات .005-052 ،)2( برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، 22 https://jshsp.rasht.iau.ir/article_532920.html بیکدلی، س.، شفقی، س. و وثوقی، ف.، 2355 . ارائه یک مدل راهبردی برای دستیابی به توسعه پایدار شهری در کلانشهر مشهد، .22-25 ،)0( فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 32 fa.html-363-http://georesearch.ir/article1 ،» سپهر « حاتمی نژاد، ح. و محمدی، ر.، 2352 . رهیافتی به شکل پایدار شهری. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی . 5-2،)802(22 https://www.sepehr.org/article_26070.html خانی محمدی، م.، نوابخش، ف.، سیدی، ف.، مشهدی، ژ. و توسکی، م.، 2042 . آسیبشناسی توسعه شهری اراک از منظر آسیبهای .25-30 ،)2( ساختاری زمینهای و رفتاری، هویت شهری، 25 https://journals.srbiau.ac.ir/article_19689.html زارعپور، م.، 2359 . تحولات شهر و شهرنشینی با تاکید بر پایداری شهری، نمونه مورد مطالعه، بوشهر، پایاننامه کارشناسیارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه علوم جغرافیایی خوارزمی. 90422-https://elmnet.ir/article/10576640 / زنگانه، ا.، تلخابی، ح.، گازرانی، ف. و یوسفی فشکی، م.، 2350 . گسترههای فضایی فقر شهری اراک، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات .53-245 ،)2( محیطی، 2 https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=334513 زیاری، ک.، ملکی، ر. و معمری، ا.، 2358 . تحلیل و ارزیابی پایداری اجتماعی با رویکرد توسعه پایدار شهری مطالعه موردی: .58-242 ،)2( شهرستانهای استان خراسان شمالی، فصلنامه مطالعات فرهنگی- اجتماعی، 20 https://www.farhangekhorasan.ir/article_114133.html زیاری، ک. و همقدم، ن.، 2044 . واکاوی سطح پایداری در تئوری توسعه و برنامهریزی محالت مورد مطالعه: محلات منطقه سه شهر .202-298 ،)29( گرگان، نشریه علمی جغرافیا و برنامهریزی، 55 http://ensani.ir/fa/article/463503 / ساسان پور، ف.، موحد، ع.، مصطفوی، ص. و شماعی، ع.، 2350 . کیفیت سنجی محیط در محلههای شهری و برنامهریزی برای .2-25 ،)20( محیط پایدار )مطالعه موردی: محلههای شهر سقز(، مطالعات و پژوهشهای شهری منطقهای، 5 https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=314749 سرایی، م.ح.، لطفی، ص. و ایراهیمی، س.، 2385 . ارزیابی و سنجش سطح پایداری توسعه محلات شهری بابلسر، مجله پژوهش و .35-54 ،)2( برنامهریزی شهری، 2 https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=188935.guilan.ac.ir/article_3281.html قائدی، م.، درویشی، م.، کشیشیان، گ. و توحیدفام، م.، 2355 . تحلیلی بر توسعه پایدار شهری با تکیه بر شاخصهای سرمایه -225 ،)04( اجتماعی و اعتماد عمومی )نمونه موردی: منطقه 2 شهر تهران(، فصلنامه پژوهش و برنامهریزی شهری، 22 .242 http://ensani.ir/fa/article/425106 / کلبادی، ن.، حبیب، ف. و طغیانی، ش.، 2355 . واکاوی پایداری محلات شهری با تاکید بر کیفیت محیط در جغرافیای قدیم تهران .325-330 ،)5( )نمونه موردی: محله سنگلج(، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 22 https://jest.srbiau.ac.ir/article_17352.html لطفی، ص.، قدمی، م. و درخشنده لزرجانی، س.، 2350 . ارزیابی و رتبهبندی عوامل موثر بر پایداری محیط زیست شهرهای شمال .20-08 ،)2( ایران )مطالعه موردی: شهر ساری(، مجله شهر پایدار، 2 10.pdf-10068-http://ensani.ir/file/download/article/20161023141701 نیکپور، ع.، سلیمانی، م.، اکبری، ف. و محمدیاری، ب.، 2044 . مقایسه و تحلیل سطح پایداری محلههای شهری )مورد مطالعه: شهر .35-9 ،)9( بجنورد(، فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیایی، 3 https://egsdejournal.sbu.ac.ir/article_101958.html یغفوری، ح.، کاشف دوست، د.، سرگلزایی، ص. و قاسمی، س.، 2355 . ارزیابی پایداری زیستمحیطی شهری، نمونه پژوهش: شهر .05-55 ،)2( زاهدان، برنامهریزی فضایی، 22 https://sppl.ui.ac.ir/article_25164.html Achmad, A., Hasyim Sirojuzilam, D. and Aulia Dwira, N., 2015. Modeling of urban growth in tsunami-prone city using logistic regression: Analysis of Banda Aceh, Indonesia, Applied geography, 62, 237-246. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2015.05.001. Basiago, A.D., 1998. Economic, social, and environmental sustainability in development theory and urban planning practice. Environmentalist, 19(2), 145-161. https://doi.org/10.1023/A:1006697118620. Chen, Y. and Zhang, D., 2020. Evaluation of city sustainability using multi-criteria decision-making considering interaction among criteria in Liaoning province China, Journal of Sustainable Cities and Society, https://doi.org/10.1016/j.scs.2020.102211. Cui, X., Wang, X. and Feng, Y., 2019. Examining urban metabolism: a material flow perspective on cities and their sustainability. J. Clean. Prod., 214, 767-781. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.01.021. Deep, S. and Saklani, A., 2014. Urban sprawl modeling using cellular automata, The Egyptian journal of remote sensing and space sciences, 17(2), 179-187. https://doi.org/10.1016/j.ejrs.2014.07.001. Feleki, E., Vlachokostas, C. and Moussiopoulos, N., 2018. Characterization of sustainability in urban areas: An analysis of assessment tools with emphasis on European cities. Sustainable Cities and Society, 43, 563-577. https://doi.org/10.1016/j.scs.2018.08.025. Foroozesh, F., Monavari, S.M., Salmanmahiny, A., Robati, M. and Rahimi, R., 2021. Assessment of sustainable urban development based on a hybrid decision-making approach: Group fuzzy BWM, AHP, and TOPSIS–GIS, Journal of Sustainable Cities and Society, 6(4), 257-268. DOI: 10.1016/j.scs.2021.103402. Frini, A., Benamor, S. and Urli, B., 2020. Temporal MCDA methods for decision-making in sustainable development context. Sustainability Concept in Developing Countries, http://dx.doi.org/10.5772/intechopen.90698. Gonzalez-Garcia, S., Rocío Manteiga, M. and Feijoo, G., 2018. Assessing the Sustainability of Spanish Cities Considering Environmental and Socio-Economic Indicators", Journal of Cleaner Production, 178, 599-610. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.01.056. Hak, T., Janou skova, S. and Moldan Charles, B., 2015. Sustainable Development Goals: A need for relevant indicators. Ecological Indicators, 60, 565-573. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2015.08.003. Heikkinen, A., Mäkelä, H., Kujala, J., Nieminen, J., Jokinen, A. and Rekola, H., 2019. Urban ecosystem services and stakeholders: Towards a sustainable capability approach. In Strongly sustainable societies. Chapter 7, 116-132 Taylor & Francis. Jing, Z. and Wang, J., 2020. Sustainable development evaluation of the society–economy–environment in a resource-based city of China: A complex network approach, Journal of Cleaner Production, 263, 121510. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.121510. Li, W. and Yi, P., 2020. Assessment of city sustainability—Coupling coordinated development among economy, society and environment, Journal of Cleaner Production, 256, 120453. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.120453. Liu, X., Wang, M., Qiang, W., Wu, K. and Wang, X., 2020. Urban form, shrinking cities, and residential carbon emissions: Evidence from Chinese city-regions. Applied Energy, 261, 114409. https://doi.org/10.1016/j.apenergy.2019.114409. Martínez-Bravo, M., del, M., Martínez-del-Río, J. and Antolín-López, R., 2019. Trade-offs among urban sustainability, pollution and livability in European cities. Journal of Cleaner Production, 224, 651- 660. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.03.110. National Academies of Science, 2016. Pathways to urban sustainability: challenges and opportunities for the United States. National Academies Press, ISBN: 978-0-309-44453-8, 194 p. DOI: 10.17226/23551 Purvis, B., Mao, Y. and Robinson, D., 2019. Three pillars of sustainability: in search of conceptual origins, Sustainability science, 14(3), 681-695. https://doi.org/10.1007/s11625-018-0627-5. Sepahvand, R. and Arefnejad, M., 2013. Prioritization of Sustainable Urban Development Indicators with a Group Analytic Analysis Approach (Case Study: Isfahan City). Journal of Urban Planning, 1(1), 43-59. Stachura, P. and Kuligowska, K., 2021. Multi-criteria analysis of urban policy for sustainable development decision-making: A case study for Warsaw city, Poland, Journal of Procedia Computer Science, 192, 259-269. Urli, B., Frini, A. and Amor, S.B., 2019. Promethee-Mp: a generalisation of Promethee for multi-period evaluations under uncertainty, International Journal of Multicriteria Decision Making, 8(1), 13-37. Wątróbski, J., Bączkiewicz, A., Ziemba, E. and Sałabun, W., 2022. Sustainable cities and communities’ assessment using the DARIA-TOPSIS method, Sustainable Cities and Society, 83, 103926. https://doi.org/10.1016/j.scs.2022.103926. Zhao, L., Zha, Y., Zhuang, Y. and Liang, L., 2019. Data envelopment analysis for sustainability evaluation in China: Tackling the economic, environmental, and social dimensions, European Journal of Operational Research, 275(3), 1083-1095, https://doi.org/10.1016/j.scs.2022.103926. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 625 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 710 |
||