فرا تحلیل کیفی ساز و کارهای رانت در نظام برنامهریزی شهری ایران | ||
| فصلنامه علمی توسعه پایدار محیط جغرافیایی | ||
| دوره 4، شماره 7، بهمن 1401، صفحه 32-49 اصل مقاله (1.3 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.52547/sdge.4.7.32 | ||
| نویسندگان | ||
| مازیار نبی زاده ذوالپیرانی1؛ محمدتقی پیربابایی* 2 | ||
| 1دانشجوی دکتری شهرسازی اسلامی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران | ||
| 2هیئت علمی گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران | ||
| چکیده | ||
| چکیده مبسوط پیشینه و هدف: یکی از ریشه های اساسی پیدایش بی عدالتی در شهرها، تولید و توزیع رانت، رانت جویی و رانت زایی نظامات شهرسازی قلمداد میشود. در ایران نیز وجود رانت به عنوان یکی از عوامل اصلی ایجادکننده نابرابری، مد نظر کارشناسان مسائل شهری قرار گرفته است. پژوهش حاضر نیز با مد نظر قرار دادن رانت در نظام شهرسازی ایران در ابتدا با استفاده از بررسیهای اسنادی و کتابخانهای، پژوهشهای انجام شده پیرامون رانت در ارتباط با مسائل شهری ایران را مورد بررسی قرار داد و مشخص نمود غالب پژوهشها به صورت مصداقی به مسئله رانت در شهر پرداختهاند و هر یک از زاویه نگاه خود به این مسئله پرداخته و در این میان جای یک فراتحلیل کلی از پژوهشهای صورت گرفته، خالی است، بنابراین پژوهش حاضر، فراتحلیل کیفی مقالات مرتبط با رانت در نظام شهرسازی ایران را مورد هدف قرار داد. مواد و روشها: پژوهش حاضر با استفاده از روشهای تحقیق کیفی به تحلیل محتوای مسئله رانت پرداخته است. مقالات علمی-پژوهشی مرتبط با رانت در نظام شهرسازی ایران، در پژوهش حاضر مورد بررسی دقیق قرار گرفت و در ابتدا با جستجوی کلیدواژه رانت در پایگاههای علمی معتبر مقالات فارسی زبان که همه نشریات معتبر کشور را پوشش میدهند، مقالاتی که کلمه «رانت» در عنوان، چکیده و یا کلیدواژههای اصلی مقاله بود، گردآوری شدند. پس از بررسی اولیه مقالات و حذف متشابهات، و محدود کردن آنها به مقالات علمی-پژوهشی معتبر وزارت علوم و سپس استخراج مقالاتی که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به مسائل شهری ارتباط پیدا میکردند، مشخص شد که مجموعاً 50 مقاله علمی-پژوهشی در این ارتباط از ابتدا تا بهمن ماه 1400 انجام شده است. سپس همه مقالات با استفاده از نرمافزار مکسکیودا مورد بررسی قرار گرفت و دادههای مرتبط با رانت در نظام برنامهریزی شهری ایران در مرحله اول با روش کدگذاری باز، در این نرم افزار، کدگذاری شدند. برای تحلیل کدهای استخراجی از مدل «نیروی محرکه-فشار-وضعیت-تاثیر-پاسخ» و چهار مرحله تحلیل و شناسایی در این مدل، استفاده شد. با استفاده از روشهای کدگذاری محوری و کدگذاری گزینشی، نیروهای محرکه ایجاد کننده رانت، فشارها و جریانات برآمده از نیروهای محرکه، وضعیتهای ایجاد شده در پی رانتها و تاثیرات و پیامدهای متاثر از وضعیت رخ داده، شناسایی و هر یک از این مراحل نیز متناظر با اهداف پژوهش، یعنی دستیابی به مولفههای کلان رانتزا، تبیین ساز و کارهای رانتزا و مشخص ساختن آثار و پیامدهای رانتزایی در نظام برنامهریزی شهری ایران، تحلیل شدند. یافتهها و بحث: بررسی کدهای پرتکرار مقالات نشان میدهد که پرتکرارترین کدها عبارتند از: ضعف سیستم مالیاتی، دولت رانتیر، از بین بردن انگیزه تولید، فروش تراکم، اختلاف طبقاتی در شهر، فروش ضوابط شهری، سوداگری زمین و مسکن، بی عدالتی، رانت در بودجه ریزی و قانون گذاری، درآمد بدون زحمت، منابع طبیعی فراوان، نداشتن منابع درآمدی مناسب، توزیع رانت دولتی، ضعف زیرساخت های نهادی، اعطای مجوز رانتی، اقتدارگرایی دولتی، تضعیف جامعه مدنی، تضعیف دموکراسی. وجود ضعف سیستم مالیاتی در کنار مواردی نظیر فروش تراکم و ضوابط شهری و نداشتن منابع درآمدی مناسب، در میان کدهای پرتکرار نشان میدهد که ضعف تامین مالی نهادی در نظام شهرسازی ایران، نقش مهمی در ارتباط با رانت بر عهده دارد. از طرف دیگر وجود کدهای پرتکرار دیگری نظیر از بین بردن انگیزه تولید، سوداگری زمین و مسکن، درآمد بدون زحمت و افزایش تمایل به رانتجویی، بیانگر آن است که ضعف تامین مالی عمومی نیز بر رانتزایی نظام برنامهریزی شهری تاثیر مهمی دارد. همچنین وجود کدهای پرتکراری نظیر اقتدارگرایی دولت و دولت رانتیر در برابر تضعیف جامعه مدنی و تضعیف دموکراسی نیز جالب توجه است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد اصلیترین ساز و کارهای رانتزایی در نظام شهرسازی ایران عبارتند از: فعالیتهای سوداگرانه در شهرها و نبود ساز و کار مناسب جهت مقابله با سوداگری در بازار زمین و مسکن، ضعف طرحهای توسعه شهری، عدم آمادهسازی و عرضه مناسب زمین شهری، استفاده از ضعفهای قوانین و مقررات، رانتجویی تیمهای سیاسی، امنیتی بودن فضا، ضعف نیروی انسانی در سازمانها و عدم دخالت صحیح سیستم نهادی. همچنین پژوهش حاضر نشان داد که در پی توزیع رانت، در نظام شهرسازی ایران، قدرت مدیریت شهری کاهش یافته، بازار زمین و مسکن سرمایهای شده و شکاف و جداییگزینی در شهر رخ میدهد. همچنین توسعه شهری قطبی و محروم ماندن بسیاری شهرها، نیز از وضعیتهای ایجاد شده به دنبال جریانات رانتی هستند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| برنامه ریزی شهری؛ رانت؛ عدالت؛ فراتحلیل؛ نابرابری | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Qualitative meta-analysis of rent mechanism in Iran's urban planning system | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Maziyar Nabizadeh Zolpirani1؛ Mohammad Taghi Pirbabaei2 | ||
| 1PhD student, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran | ||
| 2Professor of Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Extended Abstract Background and purpose During recent decades, fair urban planning has always been considered by urban thinkers, and urban development without justice has been discussed as a source of inequality and class differences. In this regard, one of the basic roots of the emergence of injustice in cities is considered to be the production and distribution of rent, rent seeking and rent generation of urban planning systems. In Iran, the existence of rent as one of the main factors causing inequality has been considered by urban experts. Although there have been many researches about rent in connection with urban issues in Iran, these researches have partially dealt with the issue of rent in cities and there is a need for a research to achieve a macro view in relation to rent in the urban planning system of Iran. Therefore, the present research has dealt with the qualitative meta-analysis of articles related to rent in Iran's urban planning system. Materials and Methods The current research has analyzed the content of the rent issue in general by using qualitative research methods. In the present research, at first, by using documentary and library reviews and by using the meta-analysis method, it was tried to investigate the researches about rent in the urban planning system of Iran. To determine how much research has been done on rent and how it appears in the urban planning system of Iran, and also to determine what deficiencies and issues exist in this connection. To determine how much research has been done on rent and how it appears in the urban planning system of Iran, and also to determine what deficiencies and issues exist in this connection. In this regard, first, all the content of the articles was carefully read and coded in MAXQDA software with open coding method, which resulted in the extraction of more than 1300 codes related to rent in the urban planning system of Iran. Then, all the codes were labeled and analyzed in relation to the urban planning system of Iran. Then, DPSIR method was used to analyze the codes and obtain the macro-components and mechanisms of rent-generating activities and the effects and consequences of rent-generating in Iran's urban planning system. In this regard, the open codes extracted in the first stage were analyzed with the axial coding method. Then, selective coding was done using MAXmap in MAXQDA software, and driving forces causing rents, pressures and currents arising from driving forces, situations created in rents and consequences affected by the situation were identified. Findings and discussion Examining the frequent codes of the studied articles shows that the most frequent codes are: The weakness of the tax system, the rentier government, the destruction of the incentive to produce, the sale of density, the class differences in the city, the sale of urban standards, land and housing speculation, injustice, rent in budgeting and legislation, effortless income, abundant natural resources, lack of Appropriate sources of income, distribution of government rent, weak institutional infrastructure, licensing of rent, government authoritarianism, weakening of civil society, weakening of democracy. The existence of the weakness of the tax system, along with issues such as the sale of density and urban regulations and lack of suitable sources of income, among the most frequent codes, shows that the weakness of institutional financing in Iran's urban planning system plays an important role in relation to rent. On the other hand, the existence of other frequent codes such as eliminating production motivation, land and housing speculation, effortless income, and increasing tendency to rent-seeking, indicates that the weakness of public financing also has an important effect on the rent generation of the urban development system. Also, the presence of frequent codes such as the authoritarianism of the government and the rentier government against the weakening of civil society and the weakening of democracy is also interesting. Conclusion The results of the present research show that the continuation of the production and distribution of rent in the society leads to the reduction of healthy competition in the society and increases the spirit of rent-seeking in the society, causes the weakening of democracy and spreads injustice. It also leads to the weakening of economic and political structures and leads to deviation in the allocation of resources. Also, the decrease in the quality of public institutions and the lack of formation of a proper tax system are other consequences of the continued production and distribution of rent in the country. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Urban planning, Rent, Justice, Meta-analysis, Inequality | ||
| مراجع | ||
- Aidt, T.S., 2016. Rent seeking and the economics of corruption, Const Polit Econ 27, 142-157. https://doi.org/10.1007/s10602-016-9215-9 - Aligica, P.D. and Tarko, V., 2014. Crony capitalism: Rent seeking, institutions and ideology. Kyklos, 67(2), 156-176. https://doi.org/10.1111/kykl.12048 - Balduzzi, S., Rücker, G. and Schwarzer, G., 2019. How to perform a meta-analysis with R: a practical tutorial, Evidence-based mental health, 22(4), 153-160. http://dx.doi.org/10.1136/ebmental-2019-300117 - Balta, M.O. and Eke, F., 2011. Spatial reflection of urban planning in metropolitan areas and urban rent; a case study of Çayyolu, Ankara, European Planning Studies, 19(10), 1817-1838. https://doi.org/10.1080/09654313.2011.614396 - Behrens, K. and Pholo Bala, A., 2006. Do Rent-Seeking and Interregional Transfers Contribute to Urban Primacy in Sub-Saharan Africa? CORE Discussion Paper No. 2006/114, Available at SSRN: http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.970908 - Brenner, N. and Schmid, C., 2014. The ‘urban age’in question, International journal of urban and regional research, 38(3), 731-755. https://doi.org/10.1111/1468-2427.12115 - Card, N.A., 2015. Applied meta-analysis for social science research, Guilford Publications. https://shorturl.at/APQ68 - Choi, S.G. and Storr, V.H., 2019. A culture of rent seeking. Public Choice, 181, 101-126. https://doi.org/10.1007/s11127-018-0557-x - Congleton, R.D. and Hillman, A.L., 2015. Companion to the political economy of rent seeking, Edward Elgar Publishing. https://www.jstor.org/stable/26314801 - Consoli, S., 2021. Uncovering the hidden face of narrative analysis: A reflexive perspective through MAXQDA. System, 102, 102611. https://doi.org/10.1016/j.system.2021.102611 - Deacon, R.T. and Rode, A., 2015. Rent seeking and the resource curse. In Companion to the political economy of rent seeking, Edward Elgar Publishing. https://doi.org/10.4337/9781782544944.00022 - Gravejat, A., 2018. Capitalist urban rent. In Land Rent, Housing and Urban Planning, 156-176, Routledge. https://shorturl.at/xJKU6 - Gurevitch, J. and Hedges, L.V., 2020. Meta-analysis: combining the results of independent experiments. In Design and analysis of ecological experiments, 378-398, Chapman and Hall/CRC. https://shorturl.at/goCGX - Gurevitch, J., Koricheva, J., Nakagawa, S. and Stewart, G., 2018. Meta-analysis and the science of research synthesis. Nature, 555(7695), 175-182. https://doi.org/10.1038/nature25753 - Hillman, A.L., 2013. Rent seeking. In The Elgar Companion to Public Choice, Second Edition, Edward Elgar Publishing. https://shorturl.at/iuY58 - Iqbal, N. and Daly, V., 2014. Rent seeking opportunities and economic growth in transitional economies, Economic Modelling, 37, 16-22. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2013.10.025 - Kan, K., 2019. Accumulation without dispossession? Land commodification and rent extraction in peri‐urban China, Urban and regional research, 43(4), 633-648. https://doi.org/10.1111/1468-2427.12746 - Kuckartz, U. and Rädiker, S., 2021. Using MAXQDA for mixed methods research. In The Routledge Reviewer's Guide to Mixed Methods Analysis, 305-318. Routledge. https://shorturl.at/abINR - Laband, D.N. and Sophocleus, J.P., 2019. Measuring rent-seeking. Public Choice, 181, 49-69. https://doi.org/10.1007/s11127-018-0566-9 - Levy, J.M., 2009. Contemporary urban planning. Upper Saddle River: Pearson/Prentice Hall. https://shorturl.at/cgkp0 - Lipietz, A., 2018. A Marxist approach to urban ground rent: the case of France. In Land Rent, Housing and Urban Planning, 129-155. Routledge. https://shorturl.at/klwzX - Malmir, M., Javadi, S., Moridi, A., Neshat, A. and Razdar, B., 2021. A new combined framework for sustainable development using the DPSIR approach and numerical modeling, Geoscience Frontiers, 12(4), 101169. https://doi.org/10.1016/j.gsf.2021.101169 - Marjaei, S., Yazdi, F.A. and Chandrashekara, M., 2019. MAXQDA and its Application to LIS Research, Library Philosophy and Practice, 1-9. https://shorturl.at/cELR9 - Miranda, M.N., Silva, A.M. and Pereira, M.F.R., 2020. Microplastics in the environment: A DPSIR analysis with focus on the responses. Science of the Total Environment, 718, 134968. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2019.134968 - Patrício, J., Elliott, M., Mazik, K., Papadopoulou, K.N. and Smith, C.J., 2016. DPSIR—two decades of trying to develop a unifying framework for marine environmental management?. Frontiers in Marine Science, 3, 177. https://doi.org/10.3389/fmars.2016.00177 - Rowley, C., Tollison, R.D. and Tullock, G., 2013. The political economy of rent-seeking, Springer Science & Business Media, v. 1. https://shorturl.at/rMRV5 - Tullock, G., 2013. The economics of special privilege and rent seeking, Springer Science & Business Media, v. 5. https://shorturl.at/cpsV7 - Woolf, N.H. and Silver, C., 2017. Orientation to MAXQDA. In Qualitative Analysis Using MAXQDA, 61-65. Routledge. https://shorturl.at/cmqFH - Yang, J., Hui, E.C., Lang, W. and Li, X., 2018. Land ownership, rent-seeking, and rural gentrification: Reconstructing villages for sustainable urbanization in China. Sustainability, 10(6), 1997. https://doi.org/10.3390/su10061997 - Zhou, G., Singh, J., Wu, J., Sinha, R., Laurenti, R. and Frostell, B., 2015. Evaluating low-carbon city initiatives from the DPSIR framework perspective. Habitat International, 50, 289-299. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2015.09.001 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 616 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 515 |
||