تبیین حقوق شهروندی در برنامه ریزی پایدار محله ای (مطالعه موردی: محله های مقصودیه و منظریه شهرتبریز) | ||
| فصلنامه علمی توسعه پایدار محیط جغرافیایی | ||
| دوره 4، شماره 7، بهمن 1401، صفحه 1-14 اصل مقاله (1.43 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.52547/sdge.4.7.1 | ||
| نویسندگان | ||
| اصغر مولائی* 1؛ نیما علیپور2؛ مسعود هاشمی2 | ||
| 1دانشگاه هنر اسلامی تبریز | ||
| 2دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز | ||
| چکیده | ||
| چکیده مبسوط پیشینه و هدف: توجه بر حقوق شهروندی نقش مهمی در برنامه ریزی محله های پایدار دارد. به طوریکه برنامهریزی پایدار در محله با محوریت حقوق شهروندی میتواند با حمایت و تامین نیازهای شهروندان، رضایتمندی آنان و شهر پایدار را به ارمغان آورد. از منظر شهروندی، محله پایدار دارای طیف گوناگونی از حقوق شهروندی در ابعاد مختلف کارکردی، فضایی و کالبدی، اجتماعی و فرهنگی هستند. موضوعی که در بافت های مسکونی ایران بدان کم توجهی شده و حقوق شهروندی محلهها نادیده گرفته شده اند. این پژوهش با هدف بازشناسی ابعاد و معیارهای حقوق شهروندی در محله از منظر شهرسازی است که با روش پژوهش تحلیل محتوای متن با راهبردی میان رشتهای انجام شده است. مواد و روش ها: پژوهش حاضر با روش تحلیلی توصیفی و جمع آوری داده ها از طریق بررسی های اسنادی و کتابخانه ای و برداشت میدانی انجام شده است. ابتدا مولفه های پژوهش با توجه به موضوع تدقیق شد، سپس شاخص های هر مولفه نیز در قالب نموداری تدوین شده است. نمونه های موردی مشتمل بر محله مقصودیه و منظریه معرفی و چارچوب تحقیق در نمونه ها از طریق توزیع پرسشنامه به آزمون و ارزیابی گذاشته شده است. براین اساس اعتبار پرسشنامه از طریق مصاحبه با ۱۰ نفر از متخصصان رشته شهرسازی تایید شد و کفایت تعداد،یا توزیع تا اشباء نتیجه و یا تعداد 384 پرسشنامه از طریق فرمول کوکران بدست آمده است و بین 500 خانواده از ساکنان در هر محله توزیع شده است .تا به مقایسه تطبیقی این دو نمونه موردی پرداخته شود .فرایند پرسش بدین گونه است که تعداد 384 پرسشنامه در هر محله( مقصودیه و منظریه) توزیع شده است .و در این پرسشنامه تعداد 14 شاخص مورد سوال قرار گرفته اند که پاسخ دهندگان که خانواده های ساکن در محلات مذکور می باشند میبایستی بین 1 تا 5 به این شاخص ها نمره بدهند. در انتها هم یک سوال در رابطه با کیفیت زندگی محله ای پرسیده شده که نمره ارزیابی آن از 100 است. یافته‌ها و بحث: نتایج بدست آمده از پرسشنامه در قالب نموداری تهیه شده است و درصد مربوط به هر شاخص هم به طور جداگانه در هر محله نشان داده شده است. محله منظریه از نظر شاخص های زیست پذیری و آسایش اقلیمی، بهداشت و پاکیزگی محیط، سلامت و ورزش خانواده، پایداری و سرزندگی طبیعی،آسایش و آرامش خانواده،سازگاری – پایداری و پاسخ دهی،ایمنی و امنیت، تفریح و سرگرمی خانواده،رضایتمندی،حس مکان و کیفیت زندگی محله ای در رتبه ی بالاتری نسبت به محله مقصودیه قرار دارد.محله مقصودیه نیز از نظر شاخص های پیاده مداری، رونق اقتصادی و کیفیت معیشت،مشارکت و همسایگی خانواده،حضورپذیری و تربیت کودکان در رتبه ی بالاتری نسبت به محله منظریه قرار دارد. محله مقصودیه به دلیل مجاورت با بازار تبریز به عنوان قلب تپنده ی اقتصادی شهر، از نظر رونق اقتصادی و کیفیت معیشت وضعیت نسبتا مطلوبی نسبت به محله منظریه دارد.همچنین به دلیل این که این محله از محله های تاریخی شهر تبریز محسوب میشود مشارکت و همسایگی خانواده ها در این محله نسبت به محله منظریه بیشتر می باشد.محله منظریه به دلیل این که از محلات تازه ساخت شهر تبریز می باشد از نفوذپذیری مناسبی برخوردار می باشد و سرانه فضای سبز و ورزش نیز در این محله نسبت به محله مقصودیه بیشتر می باشد. با توجه به مطالعات نظری و میدانی پژوهش حاضر می‌توان گفت که حقوق شهروندی در برنامه ریزی پایدار محله ای در ابعاد مختلف و دارای شاخص های گوناگونی می باشد .که این امر در هر محله با توجه به فرهنگ ایرانی _ اسلامی، می تواند الگو ها و نمود های گوناگونی داشته باشد. می توان در این رابطه به باغ ایرانی اشاره کرد و همچنین می توان گفت که اقلیم هر محله نقش ویژه ای در رابطه با الگوهای مختلف ارائه شده در رابطه با هر محله را ایفا می کند. لذا باید در طراحی ها به ویژگی های فرهنگی ، مذهبی ، اقلیمی و دیگر عوامل دخیل ، توجه کرد. نتیجه گیری: در این پژوهش، مولفههای برنامهریزی محله بر مبنای حقوق شهروندی عبارتند از مولفههای زیست محیطی و سلامت، عملکردی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و شاخصهای مربوطه نیز شامل زیست پذیری و آسایش اقلیمی، بهداشت و پاکیزگی محیط، پایداری و سرزندگی طبیعی، سلامت و ورزش خانواده، پیاده مداری، آسایش و آرامش خانواده، سازگاری، کارایی و پاسخ دهی، ایمنی و امنیت، تفریح و سرگرمی خانواده، رونق اقتصادی و کیفیت معیشت، حس مکان و رضایتمندی، حضور پذیری و تربیت کودکان، مشارکت اجتماعی و همسایگی خانواده ها و کیفیت زندگی محلهای میباشد. نمونه موردی شامل دو محله مقصودیه و منظریه در تبریز می باشد که محله مقصودیه در منطقه 8 تبریز و منظریه در منطقه 3 تبریز قرار گرفتهاند. نتیجه نهایی پیمایش میدانی با موضوع کیفیت زندگی محله ای نشانگر این است که محله منظریه از لحاظ شاخصهای برنامهریزی پایدار محلهای با امتیاز 73.6% بر محله مقصودیه با امتیاز 38.5% برتری قابل توجهی دارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| برنامه ریزی؛ تبریز؛ حقوق شهروندی؛ فضای سبز؛ محله | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Definition of Citizenship Rights in Sustainable Neighborhood Planning (Case Study: Maqsoodiye and Manzarieh Neighborhoods of Tabriz city) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| َAsghar Molaei1؛ Nima Alipour2؛ Masoud Hashemi2 | ||
| 1Tabriz Islamic art university | ||
| 2tabriz-tabriz Islamic art university-architecture faculty | ||
| چکیده [English] | ||
| Extended Abstract Background and purpose Paying attention to citizens' rights is essential in planning sustainable neighborhoods. So, sustainable planning in the neighborhood centered on citizens' rights can bring their satisfaction and a sustainable city by supporting and meeting the needs of the citizens. From the point of view of citizenship, the stable neighborhood has various citizenship rights in different functional, spatial and physical, social and cultural dimensions. An issue that has been neglected in the residential contexts of Iran, and the rights of citizens of neighborhoods have been ignored. This research aims to identify the dimensions and criteria of citizenship rights in the neighborhood from the perspective of urban planning, which was carried out with the text content analysis research method with an interdisciplinary strategy. Materials and methods The current research is based on descriptive-analytical methods in which data is collected through documentaries, library reviews, and field observations. First, the research components have been clarified according to the topic, and then the indicators of each component have been compiled in a diagram format. Case samples, including Maqsodieh and Manzarieh neighborhoods, have been introduced and the research framework in the samples has been tested and evaluated through the distribution of questionnaires. Based on this, the validity of the questionnaire was confirmed through an interview with ten urban planning experts, and the adequacy of the number, or the distribution to the extent of the result, or the number of 384 questionnaires was obtained through Cochran's formula and distributed among 500 families of residents in each neighborhood. In order to make a comparative comparison of these two case samples, the questioning process is such that 384 questionnaires have been distributed in each neighborhood (Maqsodieh and Manzarieh). Moreover, in this questionnaire, 14 indicators have been asked. The respondents who are families and residents in the mentioned neighborhoods should rate these indicators between 1 and 5. In the end, a question has been asked about the quality of life in the neighborhood, the evaluation score of which is 100. Findings and discussion The results obtained from the questionnaire have been prepared in the form of a diagram, and the percentage of each index has been shown separately in each neighborhood. Manzarieh neighborhood in terms of indicators of livability and climatic comfort, health and cleanliness of the environment, health and sports of the family, stability and natural vitality, comfort and peace of the family, compatibility - stability and responsiveness, safety and security, fun and entertainment of the family, satisfaction, the sense of place and the quality of life of the neighborhood is ranked higher than that of Maqsoodiyeh. Maqsoodiyeh neighborhood is also ranked higher than the neighborhood in terms of walkability, economic prosperity, quality of life, family participation and neighborhood, attendance, and children's education. Due to its proximity to the Tabriz Bazaar as the city's economic heart, Maqsoodiye neighborhood has a relatively favorable economic prosperity and quality of life compared to Manzarieh. Manzarieh neighborhood has good permeability because it is one of the newly built neighborhoods of Tabriz city, and there are more green spaces and sports per capita in this neighborhood than Maqsoodiyeh neighborhood. According to the theoretical and field studies of the current research, the rights of citizens in the sustainable planning of a neighborhood are in different dimensions and have various indicators. According to the Iranian-Islamic culture, each neighborhood can create patterns and have various manifestations. In this regard, we can mention the Iranian garden, and it can also be said that the climate of each neighborhood plays a special role concerning the different patterns presented in each neighborhood. Therefore, cultural, religious, climatic, and other factors should be considered in the designs. Conclusion In this research, neighborhood planning components based on citizenship rights include environmental and health, functional, social, economic, and cultural. Related indicators also include livability and climatic comfort, health and cleanliness of the environment, sustainability and natural vitality, family health and sports, walkability, family comfort and tranquility, adaptability, efficiency and responsiveness, safety and security, family fun and entertainment, economic prosperity, and quality of life, sense of place and satisfaction, presence and education of children, social participation and neighborhood of families, and neighborhood quality of life. The case study includes two neighborhoods of Maqsoodiyeh and Manzariyeh, in Tabriz, which Maqsoodiyeh neighborhood is located in the District 8 of Tabriz, and Manzariyeh in the District 3 of Tabriz. The final result of the field survey on the quality of neighborhood life shows that Manzarieh neighborhood has a significant superiority in terms of sustainable neighborhood planning indicators, with a score of 73.6% over Maqsodieh, with a score of 38.5%. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Planning, Tabriz, Citizenship Rights, Green Space, Neighborhood | ||
| مراجع | ||
|
- اعرابی، ه.، 13۹0 . بازآفرینی ساختار محلههای مسکونی با ارزش اجتماعی از طریق تحلیل ریخت شناسانه طراحی شهری سنتی ایران؛ پایاننامه کارشناسیارشد طراحی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، ایران. https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/3bfd6a37734eb0ba528661850ff76e60 - پورجعفر، م. و پورجعفر، ع.، 13۹1 . الگوی پیشنهادی محله با مرکزیت مسجد و فضاهای عمومی مورد نیاز در شهر ایرانی اسلامی، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 3 ( 10 ،) 24-1۵ . https://www.sid.ir/paper/472465/fa - پیرنیا، م.، 1372 . معماری اسلامی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، 372 ص. - تقیزاده، ه.، 13۹1 . بررسی روابط مؤلفههای رفتار شهروندی سازمانی با رویکرد دیماتل، نشریه علوم رفتاری، 4 ( 13 ،) 101-81 . https://www.sid.ir/paper/190482/fa - جودت، م.، 1380 . معماری پایدار، فصلنامه معماری ایران، ۵ ، 17-۵ . https://www.sid.ir/paper/432934/fa - حبیبی، م.، 1378 . از شار تا شهر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 2۵4 ص. - حبیبی، س.م. و امیری، م.، 13۹4 . حق به شهر؛ شهر موجود و شهر مطلوب آنچه هست و آنچه باید باشد، پژوهش- های انسان شناسی ایران، ۵ ( 2 ،) 30-۹ . https://ijar.ut.ac.ir/article_59014_62708854040ca7d2fe5cd83acb10a712.pdf - حسینی، ج.، 13۹8 . حقوق شهروندی و ارتقای حکمرانی مطلوب شهری، راهبردسیاسی، 3 ( ۹ ،) ۶2-43 . http://www.rahbordsyasi.ir/article_110203_817392f84bee2bea34be35cfa2fd3008.pdf - رستمی، ث.، 13۹2 . حقوق شهروندی و آزادیهای مشروع، پژوهشنامه فقه اسلامی و تأمین حقوق شهروندی در سایه طراحی یک الگوی با ثبات تقنینی در ایران، مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، 7 ( 28 ،) 1۶2-141 . http://fvh.journals.miu.ac.ir/article_1555_6d1bc6e46e50a91aa8b6cae4296c4fe9.pdf - رفیعیان، م. و الوندیپور، ن.، 13۹4 . مفهوم پردازی اندیشه حق به شهر؛ در جستجوی مدلی مفهومی، جامعهشناسی ایران، 1۶ ( 2 ،) 47-2۵ . http://www.jsi-isa.ir/article_21110_daa8cca2c9684dd04cbcb9f535aefcbd.pdf - زارع، ذ.، و ملک پور، ف.، 13۹۵ . بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر آگاهی از حقوق شهروندی در بین شهروندان شهر سنندج، پژوهشهای اطلاعاتی و جنایی، 11 ( 44 ،) 1۶1- 180 . http://icra.jrl.police.ir/article_18197_1dc8c03b161b05f706c9de83b01d554e.pdf -زارعشاه آبادی، ا.، عبدالهی، ق. و فلکالدین، ز.، 13۹7 . سنجش میزان آگاهی دانشجویان دانشگاه یزد از حقوق و وظایف شهروندی: درک احساس هویت جمعی، مطالعاتملی، 1۹ ( 2 ،) 112-۹7 . http://rjnsq.sinaweb.net/article_95764_206441adbf3986e9a7c6970156eb3134.pdf - سامآرام، ع. و برزگر پاریزی، ف.، 13۹۵ . بررسی احساس برخورداری از حقوق شهروندی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن در بین جوانان 1۵ - 2۹ ساله شهر سیرجان، برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 7 ( 27 ،) 11۶-7۵ . https://qjsd.atu.ac.ir/article_5940_cc3efbf0047142a267dd73e4b562c2f3.pdf - شهریاری، ا.، 13۹۶ . ابهامات و موانع قانونی حقوق شهروندی، قانونیار، 4 )( 4 ،) 10۹ - 130 . https://www.sid.ir/paper/259751/fa - شیانی، م. و زارع، ح.، 13۹7 . شهروندی شهری: حقوق و تکالیف شهروندان در شهر تهران، برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی، ۹ ( 34 ،) ۹۵-13۶ . https://qjsd.atu.ac.ir/article_9003_b36ccac150e361eb914e41ae4c805c2d.pdf - صفایی، ا. و ابراهیمی، ج.، 13۹۶ . مقایسه نگرش کارکنان و زندانیان زندان خلخال نسبت به حقوق شهروندی، مطالعات جامعه شناسی، ۹ ( 34 ،) ۹0-۶۹ . https://journals.iau.ir/article_529181_409f0fe88db29677bd1af3eb1cf25d07.pdf - صیامی، ق.، باقرزاده، ف. و سپاهی، ا.، 13۹4 . محلات پایدار شهری، الگویی جدید در بازساخت مفهوم محله در ایران نمونه موردی محله اردام در منطقه 10 شهرداری مشهد، جغرافیا و توسعه شهری، 2 ( 2 ،) ۵3-3۹ . https://jgusd.um.ac.ir/article_25217_56fd527b04f43fe27326c8e9398b98c4.pdf - صرافی، م. و توکلی نیا، ج.، 138۹ . بررسی نظری مفهوم محله و باز تعریف آن با تاکید بر شرایط محلههای شهری ایران، پژوهشهای جغرافیای انسانی، 42 ( 72 ،) 102-83 . https://jhgr.ut.ac.ir/article_24452_5dc01f8139a906fcc8e0f0f42468ca7a.pdf - طحان نظیف، ه.، محمدی احمد آبادی، ح. و مجتهدی، م.، 13۹۵ . تأمین حقوق شهروندی در سایه طراحی یک الگوی با ثبات تقنینی در نظام حقوقی ایران، مطالعات حقوق بشر اسلامی، ۵ ( 1۵ ،) 112-۹3 . http://ensani.ir/file/download/article/20180416093512-9840-67.pdf - عزیزی، م.، 138۵ . محله مسکونی پایدار: مطالعه موردی نارمک، هنرهای زیبا، 27 ، 3۵ - 4۶ . https://journals.ut.ac.ir/article_15627_2e7d5b2b7772f5ca70c2a1242a483b70.pdf - عظیمی هاشمی، م. و رضویزاده، ن.، 138۹ . حقوق شهروندی و فضای شهری، دومین کنفرانس برنامهریزی و مدیریت شهری. https://civilica.com/doc/101324/ - فتحی، م. و مطلق، م.، 13۹3 . بررسی جامعه شناختی آگاهی از حقوق شهروندی در بین دانشجویان دانشگاه کردستان سال ۹4 - ۹3 ، اولین کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار. https://civilica.com/doc/361543 همسایگی معاصر در تهران با توجه به بافتهای سنتی؛ پایان- نامه کارشناسیارشد طراحی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، ایران. https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/80fdb7699f8be753d0ba85a9ccc0ecce - فکوهی، ن.، 138۹ . توسعه و انسان شناسی کاربردی، تهران: نشر افکار، 41۶ ص. - قاضیشریعت پناهی، ا.، 13۹8 . حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، چ 1۵ ، تهران: میزان، ۶74 ص. - قانعی، ع.، فراقی، ن. و حسینی سعیداوی، ر.، 13۹8 . بررسی مؤلفههای گسترش حقوق شهروندی از نگاه دانشجویان دانشکده سما تهران، آفاق علوم انسانی، 3 ( 2۹ ،) ۹4 - 7۹ . http://ensani.ir/file/download/article/1572853507-10123-98-178.pdf - کامیار، غ.ر.، 13۹2 . حقوق شهری و شهرسازی، تهران، انشارات مجد، چاپ ۵ . - کامیارراد، س.، هداوند، م. و کامیارراد، ص.، 1400 . حق بر شهر، پژوهش حقوق عمومی، 22 ( 70 ،) 282-2۵0 . https://qjpl.atu.ac.ir/article_12734_1b4d104a3b344b5c67da60dcfd584e1f.pdf - محمدی فر، ن.، شهرامنیا، ا.م. و مسعونیا، ح.ح.، 13۹۶ . بررسی رابطه میان استیفای حقوق شهروندی با نوع مشارکت سیاسی در شهر اصفهان، جامعهشناسی کاربردی، 28 ( 2 ،) 1۶2-147 . https://jas.ui.ac.ir/article_21433_650af46423c28b7890eb61426017c982.pdf - مفیدی شمیرانی، م. و مضطرزاده، ح.، 13۹3 . تدوین معیارهای ساختار محلات شهری پایدار، باغ نظر، 11 ( 2۹ ،) 70-۵۹ . http://www.bagh-sj.com/article_5712_94ca8c9352db6cfd1841f210d7392f69.pdf - موسوی، ی.، 13۹2 . درآمدی بر بنیادهای نظری حقوق شهروندی در شهر، تهران: پژوهشگاه مطالعات اجتماعی و علوم انسانی، 1۶0 ص. - نوروزی، ر. و بهمن پور، ه.، 13۹2 . معیارهای طراحی محله پایدار با تاکید بر ارزشهای زیست محیطی، معماری و شهرسازی پایدار، 1 ( 2 ،) 80-۶۵ . https://jsaud.sru.ac.ir/article_177_00df3af490fa83e9004f0027785b0ca1.pdf - هدایت زاده، ح.، بشیر خداپرستی، ر.، باقری قره بلاغ، ه. و غلامی، م.ر.، 13۹7 . بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی، تعهد شهروندی افراد، و مشارکت اجتماعی با حقوق شهروندی در بین شهروندان شهر سمنان، مطالعات جامعه- شناختی شهری )مطالعات شهری(، 8 ( 28 ،) 21۵-18۹ . https://urb.dehaghan.iau.ir/article_663455_6ebe96d048d2150b84b9ebee6a85bbf7.pdf Contented: Relationship Commitment and Attention to Alternatives. Journal of Personality and Social Psychology, 73(4), 758-766. http://ruby.fgcu.edu/courses/twimberley/10199/psy/inattentive.pdf - Falk, N. and Carley, M., 2012. Sustainable urban neighborhoods Building Communities, published by the Joseph Rowntree Foundation, York, 79 p. https://jgusd.um.ac.ir - Helen Jarvis, J.C. and Kantor, P., 2009. Cities and Gender, Published by Routledge, 384 p. https://www.routledge.com/Cities-and-Gender/Jarvis-Cloke-Kantor/p/book/9780415415705 - Marshall, G., 1998. Oxford Dictionary of sociology, Oxford University press, 832 p. https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199533008.001.0001/acref-9780199533008 - Macklin, A., 2014. Citizenship Revocation, the Privilege to Have Rights and the Production of the Alien, Queen’s LJ, 40(1), 1-54. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2507786 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 698 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 595 |
||